Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

mercatorum est

  • 1 ÓÐAL

    (pl. óðul), n. ancestral property, patrimony, inheritance (in land); family homestead; native place; flýja óðul sín, to abandon one’s home, go into exile.
    * * *
    n., pl. óðul; in Norse MSS. it is usually contracted before a vowel (whence arose the forms öðli eðli), and owing to a peculiarity in the Norse sound of ð an r is inserted in contracted forms, örðla, orðlom, N. G. L. passim: [akin to aðal, öðli, eðli, = nature; öðlask = adipisci; oðlingr, q. v.; A. S. êðel = patrimony; it is also the parent word of Germ. edel, adel, = noble, nobility, for the nobility of the earliest Teut. communities consisted of the land-owners. From this word also originated mid. Lat. allodium, prob. by inverting the syllables for the sake of euphony (all-od = od-al); oðal or ethel is the vernacular Teut. form, allodium the Latinised form, which is never found in vernacular writers; it may be that the transposition of syllables was due to the th sound in oðal; and hence, again, the word feudal is a compd word, fee-odal, or an odal held as a fee or feif from the king, and answering to heið-launað óðal of the Norse law (heið = fee = king’s pay), N. G. L. i. 91.]
    B. Nature, inborn quality, property, = aðal, eðli, öðli, q. v.; this seems to be the original sense, þat er eigi at réttu mannsins óðal, Sks. 326 B; þat er helzt byrjar til farmanns óðals, a seaman’s life, 52; þat er kaupmanna óðal (= mercatorum est), 28; jörlum öllum óðal batni, Gh. 21.
    II. a law term, an allodium, property held in allodial tenure, patrimony. The condition which in the Norse law constitutes an oðal was either an unbroken succession from father to son (er afi hefir afa leift) through three or more generations, N. G. L. i. 91, 237, Gþl. 284; or unbroken possession for thirty or more years, N. G. L. i. 249; or sixty years, Gþl. 284; or it might be acquired through brand-erfð (q. v.), through weregild, barn-fóstr (q. v.); and lastly heið-launað óðal, an allodial fief, was granted for services rendered to the king, see N. G. L. i. 91: the oðal descended to the son, and was opp. to útjarðir ( out-lands), and lausa-fé ( movables), which descended to the daughter, Gþl. 233; yet even a woman, e. g. a baugrygr (q. v.), could hold an oðal, in which case she was called óðals-kona, 92, jörð komin undir snúð ok snældu = an estate come under the rule of the spindle, N. G. L. i. 237; the allit. phrase, arfr ok óðal, 31, Gþl. 250: brigða óðal, N. G. L. i. 86; selja óðal, to sell one’s óðal, 237. The oðal was in a certain sense inalienable within a family, so that even when parted with, the possessor still retained a title (land-brigð, máldagi á landi). In the ancient Scandin. communities the inhabited land was possessed by free oðalsmen (allodial holders), and the king was the lord of the people, but not of the soil. At a later time, when the small communities were merged into great kingdoms, through conquest or otherwise, the king laid hold of the land, and all the ancient oðals were to be held as a grant from the king; such an attempt of king Harold Fairhair in Norway and the earls of Orkney in those islands is recorded in Hkr. Har. S. Hárf. ch. 6, Eg. ch. 4, cp. Ld. ch. 2, Orkn. ch. 8, 30, 80 (in Mr. Dasent’s Ed.); cp. also Hák. S. Goða ch. 1. Those attempts are recorded in the Icel. Sagas as acts of tyranny and confiscation, and as one of the chief causes for the great emigration from the Scandinavian kingdoms during the 9th century (the question of free land here playing the same part as that of free religion in Great Britain in the 17th century). The attempt failed in Norway, where the old oðal institution remains in the main to the present day. Even the attempts of king Harold were, according to historians (Konrad Maurer), not quite analogous to what took place in England after the Conquest, but appear to have taken something like the form of a land-tax or rent; but as the Sagas represent it, it was an attempt towards turning the free odal institution into a feudal one, such as had already taken place among the Teutons in Southern Europe.
    III. gener. and metaph. usages, one’s native land, homestead, inheritance; the land is called the ‘oðal’ of the reigning king, á Danr ok Danpr dýrar hallir, æðra óðal, en ér hafit, Rm. 45; eignask namtú óðal þegna, allan Noreg, Gauta spjalli, Fms. vi. 26 (in a verse); banna Sveini sín óðul, St. Olave will defend his óðal against Sweyn, 426 (in a verse); flýja óðul sín, to fly one’s óðal, go into exile, Fms. iv. 217; flýja óðul eðr eignir, vii. 25; koma aptr í Noreg til óðala sinna, 196; þeim er þar eru útlendir ok eigi eigu þar óðul, who are strangers and not natives there, Edda 3; öðlask Paradísar óðal, the inheritance of Paradise, 655 viii. 2; himneskt óðal, heavenly inheritance, Greg. 68; njóta þeirra gjafa ok óðala er Adam var útlægr frá rekinn, Sks. 512: allit., jarl ok óðal, earl (or franklin) and odal, Gh. 21.
    2. spec. phrase, at alda óðali, for everlasting inheritance, i. e. for ever and ever, D. N. i. 229: contr., at alda öðli, id., Grág. i. 264, D.I. i. 266; til alda óðals, for ever, iii. 88: mod., frá, alda öðli, from time immemorial.
    C. COMPDS: óðalsborinn, óðalsbréf, óðalsbrigð, óðalsjörð, óðalskona, óðalsmaðr, óðalsnautr, óðalsneyti, óðalsréttr, óðalsskipti, óðalstuptir, óðalsvitni.

    Íslensk-ensk orðabók > ÓÐAL

  • 2 compleo

    com-pleo, plēvī, plētum, ēre (vgl. plenus, πίμπλημι), I) eig., voll machen, voll füllen, anfüllen, zufüllen, ausfüllen, a) übh.: α) alqd, zB. fossas, Caes.: u. scrobem ad medium, usque ad summum, Col.: paginam, voll schreiben, Cic. – u. v. dem, was die Fülle gibt, selbst, non bene urnam (v. d. Totenasche), Ov.: naves longas (v. der Flut), Caes.: os oculosque (v. Blute), Cic.: vestibulum (v. Bewaffneten), Curt.: aedes (v. Liebhabern), Prop. – metu, ne complerentur navigia, angefüllt (überfüllt) würden, Liv.: cum bene domus completa est matutino tempore, sich gehörig gefüllt hat (mit Aufwartenden), Cic.: ea (aula = olla) saepe deciens complebatur (füllte sich) in dies, Plaut. – β) alqd alqā re, zB. amphoras plumbo, Nep.: cupas sebo, pice, Hirt. b. G.: statuas aeneas pecuniā, Nep.: fossas sarmentis et virgultis, Caes.: fossam aquā ex flumine derivatā, Caes.: naves serpentibus, Nep.: se conchis, sich voll fressen, Cic.: Dianam (als Bildsäule) coronis et floribus, überschütten, Cic.: caede incendioque cuncta, Liv.: quae res omnium rerum copiā complevit exercitum, versah das H. im Überfluß mit allen Dingen, Caes.: omnia fugā et terrore complet, Liv.: alveus Tiberis completus olim ruderibus, Suet.: multo cibo et potione completi, Cic.: completae onerariae naves taedā et pice et stuppā reliquisque rebus, quae sunt ad incendia, Caes. – totum prope caelum nonne humano genere completum est? Cic.: armis, cadaveribus, cruore atque luctu omnia compleri, Sall.: cuncta fugā complentur, Liv. – γ) alqd alcis rei, zB. ararum urbes, Lucr.: cum completus iam mercatorum carcer esset, Cic.: convivium vicinorum cotidie compleo, ich sehe täglich eine vollzählige Gesellschaft von Gutsnachbarn bei mir, Cic. – b) schwängern, alqam, Lucr. 4, 1241 (1249) u. 1267 (1275); vgl. propter alqm corpus suum stupri, von jmd. sich schwängern lassen, Plaut. Amph. 1016: de semine Iovis compleri, Arnob. 5, 21. – c) als milit. t. t.: α) anfüllend eine Örtl., einen Raum dicht besetzen, ein Schiff bemannen, naves bis denas seu plures, Verg.: turrim militibus, Caes.: scaphas longarum navium militibus, Caes.: naves colonis pastoribusque, Caes.: classem sociis navalibus od. milite armato, Liv. u. Sen. – v. den Besetzenden selbst, ripam equi virique compleverant, Curt.: milites murum celeriter compleverunt, Caes.: totum montem hominibus compleri iussit, Caes. – β) eine Mannschaft vollzählig machen, ergänzen, legiones duas, Caes.: legiones in itinere, Caes.: cohortes pro numero militum, Sall.: horum adventu decem milia armatorum completa sunt, wurde die Zahl von 10 000 B. voll, Nep. – d) einen Raum usw. mit Licht, Geruch, Hauch, Tönen usw. erfüllen, d.i. überall Licht usw. verbreiten, sol cuncta suā luce lustrat et complet, Cic.: sol mundum omnem suā luce complet, Cic.: omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset (v. einer Pers.), Cic.: nondum spissa nimis c. sedilia flatu (v. d. Tibia), Hor.: tinnitibus aëra pulsi aeris et inflati murmure buxi (v. Pers.), Ov.: plangore et lamentatione forum (v. Pers.), Cic.: nemus querelis assiduis (v. einem Tiere), Lucr.: ululatu atria (v. Pers.), Ov.: magnis clamoribus omnia (v. Pers.), Lucr.: totam urbem luctu ac maerore (v. Pers.), Curt.: cuncta pavore, omnia terrore (v. Pers.), Curt. u. Liv.: is vaniloquus maria terrasque inani sonitu verborum complevit, Liv. – v. dem erfüllenden Hauch, Tone usw. selbst, speluncas venti tempestate coortā complent, Lucr.: vox horrenda Troum Rutulorumque agmina complet, Verg.: quis est, qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus? Cic.: u. im Passiv, arteriae acri clamore complentur, Cornif. rhet.: clamore et fletu omnia complentur, Caes.: completi sunt animi auresque vestrae me... commodis vestris obsistere, Cic.

    II) übtr.: a) jmd. mit einem Affekt, einer Gesinnung usw. gleichs. anfüllen, d.i. erfüllen, durchdringen, α) alqm alqā re: alqm in posterum bonā spe (v. Pers.), Caes.: civitatem summā spe et voluntate (v. jmds. Ankunft), Caes.: alqm taedio (v. einem Umstande), Quint.: quonam gaudio compleretur, cum etc., Cic.: humanissimā completur animus voluptate, Cic. – β) alqm alcis rei: alqm erroris, dementiae, Plaut.: alqm flagitii et formidinis, Plaut.; vgl. Brix Plaut. Men. 901. – b) etw. voll, d.i. vollzählig, vollständig machen, α) eine Zeit, αα) v. leb. Wesen, eine Zeit erfüllen, ausleben, ausharren, quinque saecula vitae, Ov.: fata sua, Ov.: tempora Parcae debita, Verg.: u. (v. der Leibesfrucht) tempora materna, tempora sua, Ov. – in klass. Prosa nur m. Akk. annos u. einer Kardinalzahl = volle... Jahre leben, centum et septem annos complesse, Cic.: septem et septuaginta annos complesse, Nep. – bei Spät. m. dem Akk. annum u. einer Ordinalzahl, centesimum annum complevisse, Val. Max.: centesimum aetatis complevisse annum, Lact. – ββ) v. Alter, eine Zeit vollenden, nondum bis denos aetas compleverat annos, Inscr. bei Bormann Ungedr. Inschr. S. 9. – u. v. Ereignissen in der Zeit, eine Zeit ausfüllen = volle... wegnehmen, semel quadrigis, semel desultore misso vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat, Liv. 44, 9, 4. – β) eine Summe, ein Zahlenganzes vollmachen, vollzählig machen, sowohl in der Rechnung, ut hāc ratione summam mei promissi compleam, die Summe meiner versprochenen Angabe voll (vollzählig) mache, Liv.: sunt auctores ipso complente decimum mensem die (gerade am letzten Tage des Monats) parĕre (boves feminas), Plin. – als in der Wirklichkeit vollständig liefern, neque est adhuc tamen ea summa (imperati sumptus) completa, Cic.: bina in Latino iugera, ita ut dodrantem ex Privernati complerent, data, volle 3/4 aus dem Pr. noch hinzufügten, Liv. – γ) einen Umlauf vollständig ausführen, völlig vollenden, sol duabus unius orbis ultimis partibus definiens motum cursus annuos conficit. Huius hanc lustrationem eiusdem incensa radiis menstruo spatio luna complet, Cic.: annuus exactis completur mensibus orbis, Verg. – completus et perfectus verborum ambitus, Cic. – δ) einen Zustand vollständig machen, vollenden, erfüllen, illi enim corporis commodis compleri vitam beatam putant, Cic.: complent ea (bona corporis) quidem beatissimam vitam, sed ita, ut etc., Cic.: rerum humanarum sorte completā, Curt.: completur in me (an mir) tritum vulgi sermone proverbium ›oleum perdit et impensas‹, Hier. ep. 57, 12. – ε) ein Vorhaben vollenden, nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem compleretur, Liv. 23, 35, 15: his rebus completis, Caes. b. c. 3, 46, 3 (wo jetzt nach Konjektur confectis od. comparatis): imperatis sine mora completis (vollzogen), Amm. 18, 7, 4. – / Zsgzg. Perf.-Formen complerunt, complerint, complerat, complerant, complesse, Cic. u.a.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 3, 481 u. 482 u. Georges, Lexik. d. lat. Wortf. S. 155. – parag. Infin. Präs. complerier, Anthol. Lat. 21, 129 R.

    lateinisch-deutsches > compleo

  • 3 vox

    vōx, vōcis, f. (altind. vak, Stimme, Sprache; vgl. voco), die Stimme, sowohl des Sprechenden u. Rufenden usw. als des Singenden, I) eig.: a) übh.: via vocis, Lucr.: v. humana, Liv. fr.: v. bona, Plaut. u. Quint.: vox acuta gravis, cita tarda, magna (starke) parva (schwache), Cic.: vox et dulcis et solida, Sen. rhet.: v. summa, ima, Hor. u. Quint.: v. valentissima, Sen. rhet.: v. inflexa (hohe), Cic.: inflexā ad miserabilem sonum voce, Cic.: v. sedata et depressa, Cornif. rhet.: v. tremebunda, Cornif. rhet.: v. horrenda, Liv.: vocis contentio et remissio, Cic.: voce contendere, laut reden, Cels.: exsurge, praeco, exerce vocem (strenge die St. an), Plaut.: vocem attenuare, durch die Fistel sprechen (um sich eine weibliche Stimme zu geben), Cic.: vocem attollere vel summittere, Quint.: interdum et vocem comoedia tollit, hebt höher, Hor.: ego vocem dabo tenuem et tinnulam, Pompon. com. fr.: atque utinam ipse asinus vocem quiret humanam dare! Apul. – v. der Stimme des Rufenden usw., Valerium magnā voce inclamat, Liv.: voce (durch die St., durch Rufen, Zuruf) potius quam verberibus terreat (boves), Colum.: magnā compellans voce cuculum, laut »Kuckuck« zurufend, Hor.: enimvero voce est opus (ich muß rufen): Nausistrata exi, Ter.: nulla v. quiritantium exaudiri poterat, kein Hilferuf, Liv. – von der Stimme des Singenden, canere inclinatā ululantique voce, Cic. – v. der Stimme der Tiere, v. boum, Verg.: cycni, Mela: voces animalium truces ac liquidae, Apul.: cornix pluvium vocat improbā voce, Verg.: elephantos porcina vox terret, das Grunzen des Schweines, Sen. – von der Stimme personif. lebl. Ggstde., rerum vox est naturae vestigium, veritatis nota, Cic. pro Scauro 16. – b) die gehörte Stimme = die Aussprache, rustica vox et agrestis quosdam delectat, Cic. de or. 3, 42. – II) meton.: A) der durch die Stimme od. durch ein musikalisches Instrument hervorgebrachte Laut, Ton, iracundiae vox aut doloris, Cic.: parum explanatis vocibus sermo praeruptus, abgebrochene Worte in unausgebildeten Tönen, Sen.: vocem mittere, emittere, s. mittou. emitto (vgl. Drak. Liv. 3, 50, 4 u. 5, 51, 7. Gronov Iustin. 42, 4, 12). – soni et voces, Cic.: numeri et voces et modi, Cic.: Sirenum voces, Gesang, Hor. – auribus multa percipimus, quae, etsi nos vocibus delectant, tamen etc., Cic.: vocum gravitate et cantibus pelli vehementius, Cic.: verba, quibus voces sensusque notarent, die Töne artikulierten, Hor.: illudere voces (Töne), quotiens caneret, Tac.: septem discrimina vocum, poet. = die siebenstimmige Lyra, Verg.: bucina litora voce replet, Ov. Vgl. Obbarius Hor. ep. 1, 1, 34. – poet. v. jedem Getön, der Hall, Schall, audimus fraetas ad litora voces (pelagi), Verg.: ad sonitus vocis (der Ruderschläge) vestigia torsit, Verg. – B) das durch die Stimme lautende Wort, die Äußerung, Rede, a) übh.: vox viva, Cic.: vox publica, der Ausdruck der öffentlichen Meinung, Vell.: vox ficta, Lüge, Ov.: unā voce, einstimmig, Liv.: dico Epicurum non intellegere, quid sonet haec v., id est, quae res huic voci subiciatur, Cic.: haec te vox non perculit? Cic.: nulla tamen vox est ab iis audita populi Romani maiestate indigna, Caes.: vox ex centurione audita, Liv. epit.: alia v. violenta non audita, Liv.: voces per vinum emissae, Quint.: voces contumeliosae, Caes.: ex percunctatione nostrorum vocibusque Gallorum ac mercatorum etc., Caes.: carpi nostrorum militum vocibus, Caes.: nescit vox missa reverti, Hor.: tales dederat Saturnia voces, Verg.: quas hic voces apud Sophoclem in Trachiniis edit! Cic.: memorabilem illam meritoque laudatam vocem edidit: Amici, diem perdidi, Suet. – b) der Ausspruch, bes. die Formel, der Sinnspruch, Plin. ep. 4, 17, 9. Caes. b.c. 1, 7, 5. Cic. de amic. 59: extremi ac difficillimi temporis vocem illam consulem mittere coëgistis, Cic. pro Cornel. or. 1. fr. 22. p. 14 Kays. – c) das Gebot = der Befehl, consulum voci atque imperio non oboedire, Cic. Rab. perd. 23: cuius voci continuo Fabius obsecutus, Val. Max. 2, 2, 4. – d) der Spruch, die Formel, bes. der Zauberspruch, die Zauberformel, voces sacrae, Hor.: voces Marsae, Hor.: sidera excantata voce Thessalā, Formel, Spruch, Hor.: deripere lunam vocibus, Hor. – C) = sermo, die Rede, Sprache, cultus hominum recentum voce formasti catus (Mercurius), Hor.: Graiā scierit sive Latinā voce loqui, Ov.: cum civem ex voce cognovisset, Iustin.: quo scilicet Latinae vocis honos per omnes gentes venerabilior diffunderetur, Val. Max. – D) der Wortakzent, Ton, die Betonung, in omni verbo posuit acutam vocem, Cic. or. 58. – / vulg. box, Plur. boces, Corp. inscr. Lat. 9, 10.

    lateinisch-deutsches > vox

  • 4 compleo

    com-pleo, plēvī, plētum, ēre (vgl. plenus, πίμπλημι), I) eig., voll machen, voll füllen, anfüllen, zufüllen, ausfüllen, a) übh.: α) alqd, zB. fossas, Caes.: u. scrobem ad medium, usque ad summum, Col.: paginam, voll schreiben, Cic. – u. v. dem, was die Fülle gibt, selbst, non bene urnam (v. d. Totenasche), Ov.: naves longas (v. der Flut), Caes.: os oculosque (v. Blute), Cic.: vestibulum (v. Bewaffneten), Curt.: aedes (v. Liebhabern), Prop. – metu, ne complerentur navigia, angefüllt (überfüllt) würden, Liv.: cum bene domus completa est matutino tempore, sich gehörig gefüllt hat (mit Aufwartenden), Cic.: ea (aula = olla) saepe deciens complebatur (füllte sich) in dies, Plaut. – β) alqd alqā re, zB. amphoras plumbo, Nep.: cupas sebo, pice, Hirt. b. G.: statuas aeneas pecuniā, Nep.: fossas sarmentis et virgultis, Caes.: fossam aquā ex flumine derivatā, Caes.: naves serpentibus, Nep.: se conchis, sich voll fressen, Cic.: Dianam (als Bildsäule) coronis et floribus, überschütten, Cic.: caede incendioque cuncta, Liv.: quae res omnium rerum copiā complevit exercitum, versah das H. im Überfluß mit allen Dingen, Caes.: omnia fugā et terrore complet, Liv.: alveus Tiberis completus olim ruderibus, Suet.: multo cibo et potione completi, Cic.: completae onerariae naves taedā et pice et stuppā reliquisque rebus, quae sunt ad incendia, Caes. – totum prope caelum nonne
    ————
    humano genere completum est? Cic.: armis, cadaveribus, cruore atque luctu omnia compleri, Sall.: cuncta fugā complentur, Liv. – γ) alqd alcis rei, zB. ararum urbes, Lucr.: cum completus iam mercatorum carcer esset, Cic.: convivium vicinorum cotidie compleo, ich sehe täglich eine vollzählige Gesellschaft von Gutsnachbarn bei mir, Cic. – b) schwängern, alqam, Lucr. 4, 1241 (1249) u. 1267 (1275); vgl. propter alqm corpus suum stupri, von jmd. sich schwängern lassen, Plaut. Amph. 1016: de semine Iovis compleri, Arnob. 5, 21. – c) als milit. t. t.: α) anfüllend eine Örtl., einen Raum dicht besetzen, ein Schiff bemannen, naves bis denas seu plures, Verg.: turrim militibus, Caes.: scaphas longarum navium militibus, Caes.: naves colonis pastoribusque, Caes.: classem sociis navalibus od. milite armato, Liv. u. Sen. – v. den Besetzenden selbst, ripam equi virique compleverant, Curt.: milites murum celeriter compleverunt, Caes.: totum montem hominibus compleri iussit, Caes. – β) eine Mannschaft vollzählig machen, ergänzen, legiones duas, Caes.: legiones in itinere, Caes.: cohortes pro numero militum, Sall.: horum adventu decem milia armatorum completa sunt, wurde die Zahl von 10 000 B. voll, Nep. – d) einen Raum usw. mit Licht, Geruch, Hauch, Tönen usw. erfüllen, d.i. überall Licht usw. verbreiten, sol cuncta suā luce lustrat et complet, Cic.: sol mundum omnem suā luce
    ————
    complet, Cic.: omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset (v. einer Pers.), Cic.: nondum spissa nimis c. sedilia flatu (v. d. Tibia), Hor.: tinnitibus aëra pulsi aeris et inflati murmure buxi (v. Pers.), Ov.: plangore et lamentatione forum (v. Pers.), Cic.: nemus querelis assiduis (v. einem Tiere), Lucr.: ululatu atria (v. Pers.), Ov.: magnis clamoribus omnia (v. Pers.), Lucr.: totam urbem luctu ac maerore (v. Pers.), Curt.: cuncta pavore, omnia terrore (v. Pers.), Curt. u. Liv.: is vaniloquus maria terrasque inani sonitu verborum complevit, Liv. – v. dem erfüllenden Hauch, Tone usw. selbst, speluncas venti tempestate coortā complent, Lucr.: vox horrenda Troum Rutulorumque agmina complet, Verg.: quis est, qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus? Cic.: u. im Passiv, arteriae acri clamore complentur, Cornif. rhet.: clamore et fletu omnia complentur, Caes.: completi sunt animi auresque vestrae me... commodis vestris obsistere, Cic.
    II) übtr.: a) jmd. mit einem Affekt, einer Gesinnung usw. gleichs. anfüllen, d.i. erfüllen, durchdringen, α) alqm alqā re: alqm in posterum bonā spe (v. Pers.), Caes.: civitatem summā spe et voluntate (v. jmds. Ankunft), Caes.: alqm taedio (v. einem Umstande), Quint.: quonam gaudio compleretur, cum etc., Cic.: humanissimā completur animus voluptate, Cic. – β) alqm alcis rei: alqm erroris, dementiae,
    ————
    Plaut.: alqm flagitii et formidinis, Plaut.; vgl. Brix Plaut. Men. 901. – b) etw. voll, d.i. vollzählig, vollständig machen, α) eine Zeit, αα) v. leb. Wesen, eine Zeit erfüllen, ausleben, ausharren, quinque saecula vitae, Ov.: fata sua, Ov.: tempora Parcae debita, Verg.: u. (v. der Leibesfrucht) tempora materna, tempora sua, Ov. – in klass. Prosa nur m. Akk. annos u. einer Kardinalzahl = volle... Jahre leben, centum et septem annos complesse, Cic.: septem et septuaginta annos complesse, Nep. – bei Spät. m. dem Akk. annum u. einer Ordinalzahl, centesimum annum complevisse, Val. Max.: centesimum aetatis complevisse annum, Lact. – ββ) v. Alter, eine Zeit vollenden, nondum bis denos aetas compleverat annos, Inscr. bei Bormann Ungedr. Inschr. S. 9. – u. v. Ereignissen in der Zeit, eine Zeit ausfüllen = volle... wegnehmen, semel quadrigis, semel desultore misso vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat, Liv. 44, 9, 4. – β) eine Summe, ein Zahlenganzes vollmachen, vollzählig machen, sowohl in der Rechnung, ut hāc ratione summam mei promissi compleam, die Summe meiner versprochenen Angabe voll (vollzählig) mache, Liv.: sunt auctores ipso complente decimum mensem die (gerade am letzten Tage des Monats) parĕre (boves feminas), Plin. – als in der Wirklichkeit vollständig liefern, neque est adhuc tamen ea summa (imperati sumptus) completa,
    ————
    Cic.: bina in Latino iugera, ita ut dodrantem ex Privernati complerent, data, volle 3/4 aus dem Pr. noch hinzufügten, Liv. – γ) einen Umlauf vollständig ausführen, völlig vollenden, sol duabus unius orbis ultimis partibus definiens motum cursus annuos conficit. Huius hanc lustrationem eiusdem incensa radiis menstruo spatio luna complet, Cic.: annuus exactis completur mensibus orbis, Verg. – completus et perfectus verborum ambitus, Cic. – δ) einen Zustand vollständig machen, vollenden, erfüllen, illi enim corporis commodis compleri vitam beatam putant, Cic.: complent ea (bona corporis) quidem beatissimam vitam, sed ita, ut etc., Cic.: rerum humanarum sorte completā, Curt.: completur in me (an mir) tritum vulgi sermone proverbium ›oleum perdit et impensas‹, Hier. ep. 57, 12. – ε) ein Vorhaben vollenden, nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem compleretur, Liv. 23, 35, 15: his rebus completis, Caes. b. c. 3, 46, 3 (wo jetzt nach Konjektur confectis od. comparatis): imperatis sine mora completis (vollzogen), Amm. 18, 7, 4. – Zsgzg. Perf.-Formen complerunt, complerint, complerat, complerant, complesse, Cic. u.a.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 3, 481 u. 482 u. Georges, Lexik. d. lat. Wortf. S. 155. – parag. Infin. Präs. complerier, Anthol. Lat. 21, 129 R.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > compleo

  • 5 vox

    vōx, vōcis, f. (altind. vak, Stimme, Sprache; vgl. voco), die Stimme, sowohl des Sprechenden u. Rufenden usw. als des Singenden, I) eig.: a) übh.: via vocis, Lucr.: v. humana, Liv. fr.: v. bona, Plaut. u. Quint.: vox acuta gravis, cita tarda, magna (starke) parva (schwache), Cic.: vox et dulcis et solida, Sen. rhet.: v. summa, ima, Hor. u. Quint.: v. valentissima, Sen. rhet.: v. inflexa (hohe), Cic.: inflexā ad miserabilem sonum voce, Cic.: v. sedata et depressa, Cornif. rhet.: v. tremebunda, Cornif. rhet.: v. horrenda, Liv.: vocis contentio et remissio, Cic.: voce contendere, laut reden, Cels.: exsurge, praeco, exerce vocem (strenge die St. an), Plaut.: vocem attenuare, durch die Fistel sprechen (um sich eine weibliche Stimme zu geben), Cic.: vocem attollere vel summittere, Quint.: interdum et vocem comoedia tollit, hebt höher, Hor.: ego vocem dabo tenuem et tinnulam, Pompon. com. fr.: atque utinam ipse asinus vocem quiret humanam dare! Apul. – v. der Stimme des Rufenden usw., Valerium magnā voce inclamat, Liv.: voce (durch die St., durch Rufen, Zuruf) potius quam verberibus terreat (boves), Colum.: magnā compellans voce cuculum, laut »Kuckuck« zurufend, Hor.: enimvero voce est opus (ich muß rufen): Nausistrata exi, Ter.: nulla v. quiritantium exaudiri poterat, kein Hilferuf, Liv. – von der Stimme des Singenden, cane-
    ————
    re inclinatā ululantique voce, Cic. – v. der Stimme der Tiere, v. boum, Verg.: cycni, Mela: voces animalium truces ac liquidae, Apul.: cornix pluvium vocat improbā voce, Verg.: elephantos porcina vox terret, das Grunzen des Schweines, Sen. – von der Stimme personif. lebl. Ggstde., rerum vox est naturae vestigium, veritatis nota, Cic. pro Scauro 16. – b) die gehörte Stimme = die Aussprache, rustica vox et agrestis quosdam delectat, Cic. de or. 3, 42. – II) meton.: A) der durch die Stimme od. durch ein musikalisches Instrument hervorgebrachte Laut, Ton, iracundiae vox aut doloris, Cic.: parum explanatis vocibus sermo praeruptus, abgebrochene Worte in unausgebildeten Tönen, Sen.: vocem mittere, emittere, s. mitto u. emitto (vgl. Drak. Liv. 3, 50, 4 u. 5, 51, 7. Gronov Iustin. 42, 4, 12). – soni et voces, Cic.: numeri et voces et modi, Cic.: Sirenum voces, Gesang, Hor. – auribus multa percipimus, quae, etsi nos vocibus delectant, tamen etc., Cic.: vocum gravitate et cantibus pelli vehementius, Cic.: verba, quibus voces sensusque notarent, die Töne artikulierten, Hor.: illudere voces (Töne), quotiens caneret, Tac.: septem discrimina vocum, poet. = die siebenstimmige Lyra, Verg.: bucina litora voce replet, Ov. Vgl. Obbarius Hor. ep. 1, 1, 34. – poet. v. jedem Getön, der Hall, Schall, audimus fraetas ad litora voces (pelagi), Verg.: ad sonitus vocis (der Ruderschläge) vestigia
    ————
    torsit, Verg. – B) das durch die Stimme lautende Wort, die Äußerung, Rede, a) übh.: vox viva, Cic.: vox publica, der Ausdruck der öffentlichen Meinung, Vell.: vox ficta, Lüge, Ov.: unā voce, einstimmig, Liv.: dico Epicurum non intellegere, quid sonet haec v., id est, quae res huic voci subiciatur, Cic.: haec te vox non perculit? Cic.: nulla tamen vox est ab iis audita populi Romani maiestate indigna, Caes.: vox ex centurione audita, Liv. epit.: alia v. violenta non audita, Liv.: voces per vinum emissae, Quint.: voces contumeliosae, Caes.: ex percunctatione nostrorum vocibusque Gallorum ac mercatorum etc., Caes.: carpi nostrorum militum vocibus, Caes.: nescit vox missa reverti, Hor.: tales dederat Saturnia voces, Verg.: quas hic voces apud Sophoclem in Trachiniis edit! Cic.: memorabilem illam meritoque laudatam vocem edidit: Amici, diem perdidi, Suet. – b) der Ausspruch, bes. die Formel, der Sinnspruch, Plin. ep. 4, 17, 9. Caes. b.c. 1, 7, 5. Cic. de amic. 59: extremi ac difficillimi temporis vocem illam consulem mittere coëgistis, Cic. pro Cornel. or. 1. fr. 22. p. 14 Kays. – c) das Gebot = der Befehl, consulum voci atque imperio non oboedire, Cic. Rab. perd. 23: cuius voci continuo Fabius obsecutus, Val. Max. 2, 2, 4. – d) der Spruch, die Formel, bes. der Zauberspruch, die Zauberformel, voces sacrae, Hor.: voces Marsae, Hor.: sidera excantata voce Thessalā, Formel, Spruch, Hor.: deri-
    ————
    pere lunam vocibus, Hor. – C) = sermo, die Rede, Sprache, cultus hominum recentum voce formasti catus (Mercurius), Hor.: Graiā scierit sive Latinā voce loqui, Ov.: cum civem ex voce cognovisset, Iustin.: quo scilicet Latinae vocis honos per omnes gentes venerabilior diffunderetur, Val. Max. – D) der Wortakzent, Ton, die Betonung, in omni verbo posuit acutam vocem, Cic. or. 58. – vulg. box, Plur. boces, Corp. inscr. Lat. 9, 10.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > vox

  • 6 vox

    vox, vōcis, f. [voco], a voice, sound, tone, cry, call.
    I.
    Lit.:

    omnes voces hominis, ut nervi in fidibus, ita sonant, ut a motu animi quoque sunt pulsae, etc.,

    Cic. de Or. 3, 57, 216:

    exsurge praeco... Exerce vocem,

    Plaut. Poen. prol. 13:

    set comprimunda vox mihi atque oratio'st,

    i. e. I must hold my peace, id. Ps. 1, 4, 16:

    humana,

    id. Bacch. 5, 2, 22:

    ulceribus vocis via saepta coïbat,

    Lucr. 6, 1148; cf.:

    quarum (faucium) vitio et frangitur et obscuratur et exasperatur et scinditur vox,

    Quint. 11, 3, 20:

    mira est quaedam natura vocis,

    Cic. Or. 17, 57:

    cum (eloquentia) constet e voce atque motu,

    id. ib. 17, 55:

    vox inflexa ad miserabilem sonum,

    id. de Or. 2, 46, 193:

    inclinata ululantique voce canere,

    id. ib. 8, 27:

    legem Voconiam magnā voce et bonis lateribus suasi,

    id. Sen. 5, 14; so,

    magnā,

    Hor. S. 1, 7, 31: 1, 9, 76: summa id. ib. 1, 3, 8: sedata et depressa. Auct. Her. S, 12, 21:

    tremebunda,

    id. ib. 3, 14, 25:

    theatrum ita resonans, ut usque Romam significationes vocesque referantur,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42:

    vocem late nemora alta remittunt,

    echo, Verg. A. 12, 929:

    ut nostrorum militum vocibus nonnihil carperetur,

    cries, shouts, Caes. B. G. 3, 17; cf.:

    enimvero voce'st opus: Nausistrata, exi,

    I must exert my voice, must call out, Ter. Phorm. 5, 7, 92.— Of inanimate things ( poet.):

    ad sonitum vocis (i. e. remorum) vestigia torsit,

    Verg. A. 3, 669:

    fractae voces (maris),

    id. ib. 3, 556; cf. Serv. ad Verg. A. 7, 519; Lucr. 4, 524 sqq.—
    II.
    Transf.
    A.
    That which is uttered by the voice, i. e. a word, saying, speech, sentence, proverb, maxim (syn.: vocabulum, verbum); sing.:

    dico, Epicurum non intellegere, quid sonet haec vox voluptatis, id est, quae res huic voci subiciatur,

    Cic. Fin. 2, 2, 6:

    illa Platonis vera et tibi certe non inaudita vox,

    id. de Or. 3, 6, 21:

    hanc sententiam significare videtur Laconis illa vox,

    id. Tusc. 1, 46, 111; so, noêma, quā voce omnis intellectus accipi potest, Quint. 8, 5, 12:

    is verbi sensus, vis ea vocis erat,

    Ov. F. 5, 484:

    vocem pro aliquo mittere,

    Cic. Sest. 19, 42; id. Fl. 3, 6:

    vocem exprimere,

    id. Att. 2, 21, 5; Caes. B. G. 1, 32; cf.:

    vox populi Romani majestate indigna,

    id. ib. 7, 17, 3:

    quod est positum in voce simplice,

    Quint. 1, 9, 4:

    nescit vox missa reverti,

    Hor. A. P. 390:

    constitue, nihil esse opis in hac voce: civis Romanus sum,

    Cic. Verr. 2, 5, 65, § 168; id. Lael. 15, 59; Caes. B. C. 1, 7; Plin. Ep. 4, 17, 9:

    ego cum Graecos facerem... Versiculos, vetuit tali me voce Quirinus: In silvam non ligna feras, etc.,

    Hor. S. 1, 10, 32:

    siderā excantata voce Thessalā,

    incantation, id. Epod. 5, 45:

    consulum voci atque imperio non oboedire,

    command, Cic. Rab. Perd. 8, 23; Val. Max. 2, 2, 4:

    unā voce,

    unanimously, Cic. de Or. 1, 11, 46.— Plur.:

    cum illius nefarii gladiatoris voces percrebuissent,

    Cic. Mur. 25, 50:

    non igitur ex singulis vocibus philosophi spectandi sunt,

    sayings, id. Tusc. 5, 10, 31:

    ex percunctatione nostrorum vocibusque Gallorum ac mercatorum, etc.,

    Caes. B. G. 1, 39:

    voces per vinum, somnum. etc.... emissae,

    Quint. 5, 7, 36:

    victus Veneris Vocibus,

    Hor. C. 4, 6, 22:

    contumeliosae,

    abusive expressions, abuse, Caes. B. C. 1, 69:

    sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem Possis,

    sayings, maxims, doctrines, Hor. Ep. 1, 1, 34; cf.:

    populum falsis Dedocet uti Vocibus,

    id. C. 2, 2, 21:

    deripere lunam vocibus,

    with charms, incantations, id. Epod. 17, 78; so,

    sacrae,

    id. ib. 17, 6:

    Marsae,

    id. ib. 5, 76.—
    B.
    Speech, language, in gen., = sermo ( poet. and in post-Aug. prose):

    cultus hominum recentum Voce formasti catus (Mercurius),

    Hor. C. 1, 10, 3:

    Graiā scierit sive Latinā Voce loqui,

    Ov. Tr. 3, 12, 40:

    cum civem ex voce cognovisset,

    Just. 11, 15.—
    C.
    Accent, tone:

    ipsa natura... in omni verbo posuit acutam vocem,

    Cic. Or. 18, 58; cf.:

    rustica vox et agrestis quosdam delectat,

    pronunciation, accent, id. de Or. 3, 11, 42.

    Lewis & Short latin dictionary > vox

  • 7 Stand

    Stand, I) das Stehen: status. – der St. des Wassers, altitudo aquarum. – der St. der Gestirne, positus et spatia siderum; positio siderum. – standhalten, consistere. stare (stehen bleiben); in loco manere. loco non cedere (nicht vom Platze weichen); hostes oder impetum hostium sustinere. auch bl. sustinere (den Angriff der Feinde aushalten); hostibus resistere (den Feinden widerstehen). – zustande bringen, conficere; efficere; perficere – zustande kommen, perfici: der Friede ist zustande gekommen, pax convenit oder composita est. – einen harten Stand bei etwas haben, valde laborare in re. – II) Ort, wo man steht, locus. – einen sichern Stand haben, in tuto collocatum esse. – wo seinen Stand haben (vom Kaufmann), in alqo loco consistere. – III) Lage, Verfassung: status. – der üppige St. des Futters auf dem Felde, pabuli laetitia. – im guten Stand halten, -erhalten, tueri: ein Haus im guten (baulichen) St. halten, erhalten, sarta tecta aedium tueri; domicilium sartum et tectum conservare: etwas in St. setzen (instand setzen), alqd parare oder apparare (in Bereitschaft setzen); firmare (fest machen, z.B. munimenta, muros urbis): in [2192] den vorigen St. setzen, in pristinum restituere (im allg.); in integrum restituere (bes. in rechtlichen Verhältnissen); reficere. in melius restituere (ausbessern): einen Weg instand setzen, viam munire: die Sache befindet sich noch im vorigen Stande, res integra est: imstande sein, posse: außerstande, nicht imstande sein, zu etc., non posse, non quire, nequire mit folg. Infin. (nicht können, vermögen; s. »können nο. IV« den Untersch.); non sustinere mit Infin. (es nicht über sich gewinnen können): ich bin imstande, es zu vergelten, sum gratiae referendae: ich bin nicht imstande zu bezahlen, non sum solvendo oder ad solvendum: außerstande zu etc., inutilis ad etc. (z.B. zu segeln, ad navigandum [von einem Schiffe]). – jmd. in den St. setzen, etwas zu tun, alci facultatem dare alqd faciendi: jmd. außerstand setzen, etwas zu tun, alci facultatem alqd faciendi eripere; alqm prohibere, quo minus alqd faciat: ich glaubte in den St. gesetzt zu sein, facultatem mihi oblatam putavi. – IV) Rang, Abkunft: locus (die Stelle, die jmd. in bürgerlichen Verhältnissen einnimmt). – dignitas (die Würde, die jmd. vermöge seines Charakters, Ranges, Standes behauptet). – sors (das dem Menschen bereitete Los). – fortuna (die Glücksumstände, in denen wir uns befinden, z.B. hoher, magna: sehr niedriger der Sklaven, infima servorum). – condicio (die Stellung, die man einnimmt). – genus. stirps (Geschlecht, Stamm, zu dem jmd. gehört; dann genus auch = Gattung übh.). – ordo (der Stand als Abteilung von Menschen, die Leute eines Standes zusammengenommen, z.B. ordo senatorius, equester: u. ordo publicanorum, mercatorum). – corpus (Korporation, Verbindung von Leuten einerlei Ranges, Gewerbes etc.). – von vornehmem Stande (auch bloß: von Stande), nobilis: von sehr vornehmem od. hohem St., summo loco od. in summa dignitate natus: von geringem (niedrigem) St., humili od. obscuro od. ignobili loco natus: von sehr geringem (niedrigem) St., infimo loco natus: von höherem St., honestioris loci: von gleichem St. mit jmd., genere alci par: Leute von demselben St., homines eiusdem ordinis od. eiusdem corporis: Leute jedes St., von allen Ständen, cuiusque generis homines: Leute jedes St. und Alters. homines omnium ordinum et omnium aetatum. – mit seinem St. zufrieden sein, suā sorte contentum esse: seinem St. gemäß leben, pro dignitate vivere.

    deutsch-lateinisches > Stand

  • 8 ordo

    ordo, ĭnis, m. [from root or-; Sanscr. ar-, to go, strive upward; cf. orior, through an adj. stem ordo-; v. Corss. Krit. Beitr. p. 108], a regular row, line, or series, methodical arrangement, order (class.; syn.: series, tenor).
    I.
    In gen.:

    ordinem sic definiunt compositionem rerum aptis et accommodatis locis,

    Cic. Off. 1, 40, 142:

    vis ordinis et collocationis,

    id. ib. 1, 40, 142:

    arbores in ordinem satae,

    i. e. planted in a quincunx, Varr. R. R. 1, 7; cf. Cic. Caecil. 8, 22; id. Sen. 17, 59.—
    B.
    Esp., right order, regular succession:

    fatum appello ordinem seriemque causarum,

    Cic. Div. 1, 55, 125:

    nihil esse pulchrius in omni ratione vitae dispositione atque ordine,

    Col. 12, 2:

    adhibere modum quendam et ordinem rebus,

    Cic. Off. 1, 5, 17:

    mox referam me ad ordinem,

    will soon bring myself to order, return to order, id. Ac. 2, 20, 67:

    res in ordinem redigere,

    to reduce to order, Auct. Her. 3, 9, 16; so,

    in ordinem adducere,

    Cic. Univ. 3:

    ordinem conservare,

    id. Rosc. Com. 2, 6:

    eundem tenere,

    to preserve, id. Phil. 5, 13, 35:

    sequi,

    id. Brut. 69, 244:

    immutare,

    to change, id. Or. 63, 214:

    perturbare,

    to disturb, id. Brut. 62, 223: cogere or redigere in ordinem, to reduce to order, to humble, degrade:

    decemviri querentes, se in ordinem cogi,

    Liv. 3, 51; 3, 35; Plin. Ep. 1, 23, 1; Quint. 1, 4, 3; so,

    in ordinem redactus,

    Suet. Vesp. 15; cf.

    trop.: gula reprimenda et quasi in ordinem redigenda est,

    Plin. Ep. 2, 6, 5.—
    C.
    Adverb. expressions.
    1.
    Ordine, in ordinem, per ordinem, in ordine, ex ordine, in order, in turn:

    Hegioni rem enarrato omnem ordine,

    Ter. Ad. 3, 2, 53; Plaut. Capt. 2, 3, 17; Ter. Heaut. 4, 3, 28:

    interrogare,

    Cic. Part. 1, 2:

    tabulae in ordinem confectae,

    id. Rosc. Com. 2, 6:

    ordine cuncta exposuit,

    Liv. 3, 50, 4; 30, 15, 1:

    sortiti nocte singuli per ordinem,

    Quint. 4, 2, 72:

    hos Corydon, illos referebat in ordine Thyrsis,

    Verg. E. 7, 20; id. A. 8, 629:

    ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit ex ordine,

    Cic. Verr. 2, 4, 64, § 143:

    ordine se vocante,

    when his turn came, Macr. S. 2, 2, § 12:

    in ordine vicis,

    Vulg. Luc. 1, 8.—
    2.
    Ordine, regularly, properly, appropriately:

    omnia ut quidque Egisti ordine scio,

    Plaut. Ps. 5, 2, 15:

    rem demonstravi ordine,

    id. Mil. 3, 3, 2; id. Capt. 2, 3, 17 Brix ad loc.:

    an id recte, ordine, e re publicā factum esse defendes?

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    si hoc recte atque ordine factum videtur,

    id. Quint. 7, 28.—
    3.
    Ex ordine, in succession, without intermission:

    vendit Italiae possessiones ex ordine omnes,

    Cic. Agr. 1, 2, 4:

    septem illum totos perhibent ex ordine menses Flevisse,

    Verg. G. 4, 507; cf. id. A. 5, 773.—
    4.
    Extra ordinem.
    a.
    Out of course, in an unusual or extraordinary manner:

    extra ordinem decernere provinciam alicui,

    Cic. Prov. Cons. 8, 19:

    crimina probantur,

    in an illegal manner, Dig. 48, 1, 8.—
    b.
    Extraordinarily, i. e. uncommonly, eminently, especially:

    ad eam spem, quam extra ordinem de te ipso habemus, accedunt tua praecipua,

    Cic. Fam. 6, 5, 3.—
    II.
    Transf. concr.
    A.
    In gen.
    1.
    Tres ordines lapidum, three courses of stones, Vulg. 3 Reg. 6, 36.—In building, a row, course, or layer of stones, etc.:

    obstructis in speciem portis singulis ordinibus caespitum,

    Caes. B. G. 5, 51:

    alius insuper ordo adicitur,

    id. ib. 7, 23: tot premit ordinibus caput, tiers or layers of ornaments, Juv. 6, 502. —
    2.
    A row of benches or seats:

    terno consurgunt ordine remi,

    in three rows of oar-banks, Verg. A. 5, 120:

    sex ordinum navem invenit Xenagoras,

    Plin. 7, 56, 57, § 208.—In the theatre, a row of seats: post senatores ex vetere instituto quatuordecim graduum ordines equestri ordini assignati fuere, Suet. [p. 1278] Aug. 44:

    sedisti in quatuordecim ordinibus,

    Cic. Phil. 2, 18, 44.—
    3.
    A train of servants or attendants:

    comitum longissimus ordo,

    Juv. 3, 284.—
    B.
    In milit. lang.
    1.
    A line or rank of soldiers in battle array:

    auxilia regis nullo ordine iter fecerant,

    Caes. B. C. 2, 26:

    ne quisquam ordine egrederetur,

    Sall. J. 45, 2:

    nullo ordine commutato,

    id. ib. 101, 2:

    sine signis, sine ordinibus,

    id. ib. 97, 5; so,

    signa atque ordines observare,

    to keep the ranks, remain in line, id. ib. 51, 1:

    conturbare,

    id. ib. 50, 4:

    restituere,

    id. ib. 51, 3; Liv. 2, 50; 8, 8.—
    2.
    A band, troop, company of soldiers:

    viri fortissimi atque honestissimi, qui ordines duxerunt,

    who have led companies, have been officers, Cic. Phil. 1, 8, 20:

    L. Pupius primipili centurio, qui hunc eundem ordinem in exercitu Pompeii antea duxerat,

    Caes. B. C. 1, 13. —Hence,
    3.
    A captaincy, a command: ordinem alicui adimere, Tab. Heracl. ap. Mazoch. p. 423, n. 47; cf.

    on the contrary: alicui assignare,

    Liv. 42, 34:

    DARE,

    Inscr. Orell. 3456:

    centuriones ad superiores ordines transducere,

    Caes. B. G. 6, 40; cf. id. ib. 5, 4, 4.—
    (β).
    Ordines, chieftains, captains:

    tribunis militum primisque ordinibus convocatis,

    the captains of the first companies, Caes. B. G. 6, 7 fin.; Liv. 30, 4, 1.—
    C.
    In a polit. respect, an order, i. e. a rank, class, degree of citizens:

    et meus med ordo inrideat,

    Plaut. Aul. 2, 2, 55.—In the time of Cicero there were three principal classes, ordo senatorius, equester, and plebeius:

    Fidiculanius cujus erat ordinis? senatoril,

    Cic. Clu. 37, 104; id. Fl. 18, 43:

    proximus est huic dignitati equester ordo,

    Cic. Dom. 28, 74; Suet. Aug. 41:

    inferiores loco, auctoritate, ordine,

    Cic. Verr. 2, 1, 48, § 127: ordo amplissimus, i. e. the Senate:

    quem absentem in amplissimum ordinem cooptarunt,

    id. Cael. 2, 5;

    also termed SPLENDIDISSIMVS ORDO,

    Inscr. Orell. 1180; 1181; and simply ordo, the order, for the Senate:

    ordo Mutinensis,

    Tac. H. 2, 52; Inscr. Grut. 425, 1:

    trecentos ex dediticiis electos utriusque ordinis,

    i. e. of the two upper classes, Suet. Aug. 15.—
    2.
    In gen., a class, rank, station, condition:

    mearum me rerum aequom'st novisse ordinem,

    Plaut. Trin. 2, 4, 50:

    publicanorum,

    Cic. Fam. 13, 9, 2:

    aratorum, pecuariorum, mercatorum,

    id. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    homo ornatissimus loco, ordine, nomine,

    id. ib. 2, 1, 48, §

    127: libertini,

    Suet. Gram. 18.—So in the inscrr.: SACERDOTVM, HARVSPICVM, etc., Grut. 320, 12; 304, 7; 302, 2 et saep.; so,

    grammatici alios auctores in ordinem redigerunt, alios omnino exemerant numero,

    recognized among, placed in the rank of, Quint. 1, 4, 3.—
    (β).
    Esp. (eccl. Lat.), an order in the church, an ecclesiastical rank or office:

    ordines sacerdotum et Levitarum,

    Vulg. 2 Esdr. 13, 30:

    secundum ordinem Melchisedek,

    id. Psa. 109, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > ordo

  • 9 conquiesco

    con-quiēsco, quiēvī, quiētum, ere, der Ruhe pflegen, -sich hingeben, I) im engern Sinne, körperlich sich ruhig verhalten, Ruhe halten, der Ruhe pflegen (Ggstz. aliquid agere, Cic. de fin. 5, 55, od. neque labori se neque exercitationi neque negotiis credere, Cels. 1, 2), videmus, ut conquiescere ne infantes quidem possint, Cic.: oportet conquiescere, cubare molliter (weich liegen), Cels.: qui non concoxit, ex toto conquiescere debet, Cels. – So nun α) liegend, ruhig liegen, necessarium autem est, donec cicatrix sit, conquiescere; nam ambulatio etc., Cels.: alvus fluens conquiescere hominem in cubili non patitur, Cels.: u. so c. in lecto, Cels. – bes. schlafend Ruhe halten, der Ruhe pflegen (Ggstz. vigilare), meridie, Caes.: post cibum, Cels.: post cibum meridianum paulisper, Suet.: per hiemem totis noctibus, Cels.: interdiu vigilare, noctu conquiescere, Cels.: cum conquiescit aliquis aut iacet, schläft oder (nur) ruhig liegt, Cels.: sprichw., de hac re in oculum utrum vis conquiescito, schlafe (sei) ganz unbesorgt, Plaut. Pseud. 123. – β) (als milit. t. t.) vom Marsche rasten, Rasttag halten, haec (impedimenta) conquiescere ante iter confectum vetuit, Caes. – od. übh. von Strapazen ausruhen, ibi sub armis proximā nocte conquiescit, Caes.: consul respirare et conquiescere paulisper militem iubet, Liv. – γ) v. lebl. Subjj., sich be ruhigen, sich legen, cum iam bene venae conquieverunt, Cels.: ubi bene sanguis conquievit, Cels.: fluctus, qui maximi ferebantur, conquiescere iussit, Lact.: plurimis dolor cito conquiescit, Cael. Aur. – II) im weitern Sinne: a) beim Vortrag mit der Stimme ausruhen, pausieren, Cic. de or. 3, 191. – b) Ruhe halten, ruhen, α) v. Pers.u. personif. Lebl. = nichts, bes. nichts Feindseliges unternehmen, sich ruhig verhalten, Ruhe-, Frieden halten, his aliisque increpando iuvenem instigat, nec conquiescere ipsa potest (v. d. Tullia), Liv.: non manes, non stirpem eius conquiescere viri (des Hannibal), Liv.: u. (v. lebl. Subjj.) quando illius postea sica illa conquievit? Cic. – u. non conqu., nicht ruhen, m. Ang. bis wann? durch donec (bis), zB. nec illam furiam pestemque conquiesse, donec ipsa manibus suis nefaria sibi arma adversus hospitem atque amicum induerit, Liv. 30, 13, 12. – β) v. lebl. Subjj., ruhen, sich legen = aufhören, unterbleiben, antequam sudor et calor domi conquierint, Cels.: ubi febris conquieverit, Cels.: imbre conquiescente, Liv. – ne umquam possit conquiescere fletus bonorum, Cic.: conquiescent litterae (Briefwechsel), nisi quid novi exstiterit, Cic.: conquiescit mercatorum navigatio, gerät ins Stocken, Cic.: his ipsis diebus, cum omnia bella iure gentium conquiescant, Cic. – c) von körperl. od. geistigen Anstrengungen, Störungen, Belästigungen zur Ruhe kommen, Ruhe-, Frieden finden, in Ruhe-, in Frieden bleiben, pergunt turbare usque ut ne quid possit conquiescere, Plaut.: ita postremo eiciuntur, ut ne ad saxa quidem mortui conquiescant, Cic.: nec nocte nec interdiu virum conquiescere pati, in Ruhe lassen, Liv. – u. (v. lebl. Subjj.) ubi et animus ex hoc forensi strepitu reficiatur et aures convicio fessae conquiescant, Cic.: postquam satiatus caede animus conquievit, Iustin. – m. Ang. in betreff wessen? durch de u. Abl., quia tu nisi perfectā re de me non conquiesti, Cic. ep. 1, 1, 1. – m. Ang. wovon? durch ab od. ex u. Abl., c. a continuis bellis et victoriis, Cic.: si Italia a delectu, urbs ab armis sine clade Milonis numquam esset conquietura, Cic.: nullum esse tempus, quo funestorum principum manes a posterorum exsecrationibus conquiescant, Plin. pan.: nam nos ex omnibus molestiis et laboribus uno illo loco (im Tuskulanum) conquiescimus, Cic. – u. non conqu., nicht zur Ruhe kommen, keine Ruhe finden, m. Ang. bis wann? durch quoad od. ante quam, graviorem multo Asiae, quam Antiochus fuerit, Eumenem esse; conquiescere socios vestros non posse, quoad regia Pergami sit, Liv. 42, 42, 6: profecto numquam conquiescam neque defatigabor ante, quam illorum ancipites vias rationesque et pro omnibus et contra omnia disputandi percepero, ich werde nicht ruhen und müde werden (weder ruhen noch rasten), bis ich usw., Cic. de or. 3, 145. – d) geistig zur Ruhe kommen, α) im Gemüte Ruhe gewinnen, Trost u. Ruhe finden, habebam quo confugerem, ubi conquiescerem, Cic. – m. Ang. worin? wobei? durch in u. Abl., in nostris studiis libentissime conquiescimus, Cic.: u. (v. persönl. Zuständen) ut aetas nostra iam ingravescens in amore atque in adulescentia tua conquiescat, Cic.: qui potest esse vita vitalis, ut ait Ennius, quae non in amici mutua benevolentia conquiescat, Cic. – β) mit seinen Wünschen zur Ruhe kommen = bei etw. sich befriedigt fühlen, sich begnügen, m. Ang. wobei? durch in u. Abl., aeque ambitio non patitur quemquam in ea mensura honorum conquiescere, quae quondam eius fuit impudens votum, Sen. de ben. 2, 27, 4. – / Synkop. Perf.-Formen, conquiesti, Cic. ep. 1, 1, 1: conquierint, Cels. 6, 6. no. 34: conquiesse, Afran. com. 341. Liv. 30, 13, 12.

    lateinisch-deutsches > conquiesco

  • 10 Handel

    Handel, I) Begebenheit, Geschäft, Vorfall: a) im allg.: res (übh.). – negotium (unangenehmes Geschäft, Prozeß, Händel, in die man verwickelt ist). – der ganze H. ist verdorben, haec res acta est: einen H. (Vergleich) mit jmd. abschließen, pacisci cum alqo; pactionem facere oder conficere cum alqo; transigere cum alqo. – jmdm. Händel (Schwierigkeiten) machen, jmd. in einen Handel (Prozeß) verwickeln, negotium alci facessere oder exhibere. – b) Plur. Händel = Streit: iurgium. – rixa (Streit bis zu Tätlichkeiten, Hader). – discordia (Zwietracht, z.B. ad discordias promptus). – Händel suchen, causam iurgii od. rixae quaerere: Händel anfangen, erregen, causam iurgii inferre; iurgia od. rixas excitare: mit jmd., cum alqo iurgare oder rixari coepisse: Händel mit den Nachbarn anfangen, finitimos bello lacessere: Händel haben mit jmd., iurgio contendere cum alqo; iurgare oder rixari cum alqo; discordare cum alqo. – II) Vertrieb von Waren, Kaufhandel: mercatura (bes. der Handel im großen, der Handel des Kaufmanns, der das Meer befährt). – mercatus (das Handeln, Kaufen u. Verkaufen, die Handelschaft). – negotiatio (das Geschäftemachen = der Handel, insofern er auf große Unternehmungen [Entreprisen] ausgeht). – negotium od. Plur. negotia (das Geschäft, die Geschäfte, die einer betreibt, bes. der Geldausleiher u. Kornhändler, s. Geschäft). – commercium (Handel u. Wandel, der kaufmännische Verkehr, Handelsverkehr, mit etw., alcis rei). – H. im großen, mercatura magna et copiosa: H. im kleinen, mercatura tenuis: der H. zur See, mercatorum navigatio: H. treiben, s. handeln no. IV: einen guten, schlechten H. machen, bene, male emere.

    deutsch-lateinisches > Handel

  • 11 conquiesco

    con-quiēsco, quiēvī, quiētum, ere, der Ruhe pflegen, -sich hingeben, I) im engern Sinne, körperlich sich ruhig verhalten, Ruhe halten, der Ruhe pflegen (Ggstz. aliquid agere, Cic. de fin. 5, 55, od. neque labori se neque exercitationi neque negotiis credere, Cels. 1, 2), videmus, ut conquiescere ne infantes quidem possint, Cic.: oportet conquiescere, cubare molliter (weich liegen), Cels.: qui non concoxit, ex toto conquiescere debet, Cels. – So nun α) liegend, ruhig liegen, necessarium autem est, donec cicatrix sit, conquiescere; nam ambulatio etc., Cels.: alvus fluens conquiescere hominem in cubili non patitur, Cels.: u. so c. in lecto, Cels. – bes. schlafend Ruhe halten, der Ruhe pflegen (Ggstz. vigilare), meridie, Caes.: post cibum, Cels.: post cibum meridianum paulisper, Suet.: per hiemem totis noctibus, Cels.: interdiu vigilare, noctu conquiescere, Cels.: cum conquiescit aliquis aut iacet, schläft oder (nur) ruhig liegt, Cels.: sprichw., de hac re in oculum utrum vis conquiescito, schlafe (sei) ganz unbesorgt, Plaut. Pseud. 123. – β) (als milit. t. t.) vom Marsche rasten, Rasttag halten, haec (impedimenta) conquiescere ante iter confectum vetuit, Caes. – od. übh. von Strapazen ausruhen, ibi sub armis proximā nocte conquiescit, Caes.: consul respirare et conquiescere paulisper militem iubet, Liv. – γ) v. lebl. Subjj., sich be-
    ————
    ruhigen, sich legen, cum iam bene venae conquieverunt, Cels.: ubi bene sanguis conquievit, Cels.: fluctus, qui maximi ferebantur, conquiescere iussit, Lact.: plurimis dolor cito conquiescit, Cael. Aur. – II) im weitern Sinne: a) beim Vortrag mit der Stimme ausruhen, pausieren, Cic. de or. 3, 191. – b) Ruhe halten, ruhen, α) v. Pers.u. personif. Lebl. = nichts, bes. nichts Feindseliges unternehmen, sich ruhig verhalten, Ruhe-, Frieden halten, his aliisque increpando iuvenem instigat, nec conquiescere ipsa potest (v. d. Tullia), Liv.: non manes, non stirpem eius conquiescere viri (des Hannibal), Liv.: u. (v. lebl. Subjj.) quando illius postea sica illa conquievit? Cic. – u. non conqu., nicht ruhen, m. Ang. bis wann? durch donec (bis), zB. nec illam furiam pestemque conquiesse, donec ipsa manibus suis nefaria sibi arma adversus hospitem atque amicum induerit, Liv. 30, 13, 12. – β) v. lebl. Subjj., ruhen, sich legen = aufhören, unterbleiben, antequam sudor et calor domi conquierint, Cels.: ubi febris conquieverit, Cels.: imbre conquiescente, Liv. – ne umquam possit conquiescere fletus bonorum, Cic.: conquiescent litterae (Briefwechsel), nisi quid novi exstiterit, Cic.: conquiescit mercatorum navigatio, gerät ins Stocken, Cic.: his ipsis diebus, cum omnia bella iure gentium conquiescant, Cic. – c) von körperl. od. geistigen Anstrengungen, Störungen, Belästigungen zur Ruhe
    ————
    kommen, Ruhe-, Frieden finden, in Ruhe-, in Frieden bleiben, pergunt turbare usque ut ne quid possit conquiescere, Plaut.: ita postremo eiciuntur, ut ne ad saxa quidem mortui conquiescant, Cic.: nec nocte nec interdiu virum conquiescere pati, in Ruhe lassen, Liv. – u. (v. lebl. Subjj.) ubi et animus ex hoc forensi strepitu reficiatur et aures convicio fessae conquiescant, Cic.: postquam satiatus caede animus conquievit, Iustin. – m. Ang. in betreff wessen? durch de u. Abl., quia tu nisi perfectā re de me non conquiesti, Cic. ep. 1, 1, 1. – m. Ang. wovon? durch ab od. ex u. Abl., c. a continuis bellis et victoriis, Cic.: si Italia a delectu, urbs ab armis sine clade Milonis numquam esset conquietura, Cic.: nullum esse tempus, quo funestorum principum manes a posterorum exsecrationibus conquiescant, Plin. pan.: nam nos ex omnibus molestiis et laboribus uno illo loco (im Tuskulanum) conquiescimus, Cic. – u. non conqu., nicht zur Ruhe kommen, keine Ruhe finden, m. Ang. bis wann? durch quoad od. ante quam, graviorem multo Asiae, quam Antiochus fuerit, Eumenem esse; conquiescere socios vestros non posse, quoad regia Pergami sit, Liv. 42, 42, 6: profecto numquam conquiescam neque defatigabor ante, quam illorum ancipites vias rationesque et pro omnibus et contra omnia disputandi percepero, ich werde nicht ruhen und müde werden (weder ruhen noch rasten), bis ich usw., Cic. de or.
    ————
    3, 145. – d) geistig zur Ruhe kommen, α) im Gemüte Ruhe gewinnen, Trost u. Ruhe finden, habebam quo confugerem, ubi conquiescerem, Cic. – m. Ang. worin? wobei? durch in u. Abl., in nostris studiis libentissime conquiescimus, Cic.: u. (v. persönl. Zuständen) ut aetas nostra iam ingravescens in amore atque in adulescentia tua conquiescat, Cic.: qui potest esse vita vitalis, ut ait Ennius, quae non in amici mutua benevolentia conquiescat, Cic. – β) mit seinen Wünschen zur Ruhe kommen = bei etw. sich befriedigt fühlen, sich begnügen, m. Ang. wobei? durch in u. Abl., aeque ambitio non patitur quemquam in ea mensura honorum conquiescere, quae quondam eius fuit impudens votum, Sen. de ben. 2, 27, 4. – Synkop. Perf.-Formen, conquiesti, Cic. ep. 1, 1, 1: conquierint, Cels. 6, 6. no. 34: conquiesse, Afran. com. 341. Liv. 30, 13, 12.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > conquiesco

  • 12 compleo

    com-plĕo ( conp-), ēvi, ētum, 2 (contr. forms: complerunt, complerint, complerat, complesse, etc., for compleverunt, etc., very often), v. a. [pleo, whence suppleo, plenus], to fill up, fill full, fill out (class. in prose and poetry).
    I.
    Lit., of material objects.
    A.
    In gen., with acc. of place, vessel, etc., filled.
    (α).
    Alone:

    hostes fossam complent,

    Caes. B. G. 5, 40; Auct. B. Hisp. 16; Tac. H. 2, 25:

    tune aut inane quicquam putes esse, cum ita conpleta et conferta sint omnia, ut, etc.,

    Cic. Ac. 2, 40, 125:

    metu, ne compleantur navigia,

    Liv. 41, 3, 2:

    deducunt socii navis et litora conplent,

    Verg. A. 3, 71:

    conplebant Laidos aedes (amatores),

    Prop. 2, 6, 1:

    corpora quae loca complerent,

    occupy space, Lucr. 1, 522:

    legiones cum loca Camporum complent,

    id. 2, 324:

    milites complent murum,

    Caes. B. G. 7, 27:

    vigiles domum Flavii complevere,

    Tac. H. 3, 69; id. A. 15, 33:

    scrobem ad medium,

    Col. Arb. 4, 5:

    non bene urnam,

    Ov. M. 12, 616:

    vascula,

    Quint. 1, 2, 28:

    paginam,

    to fill out, write full, Cic. Att. 13, 34 fin.:

    speluncas, of the winds,

    Lucr. 6, 197.—
    (β).
    With abl. of material, etc.:

    fossas sarmentis et virgultis,

    Caes. B. G. 3, 18:

    totum prope caelum... humano genere conpletum est,

    Cic. Tusc. 1, 12, 28:

    mundum animorum multitudine,

    id. Div. 2, 58, 119:

    bestiis omnium gentium circum conplere,

    Liv. 44, 9, 4:

    naufragorum trepidatione passim natantium flumen conpleverunt,

    id. 42, 62, 6:

    Hispanias Gallias Italiam monumentis ingentium rerum,

    id. 30, 28, 4:

    quos (gradus) ubi accusator concitatis hominibus complerat,

    Cic. Clu. 34, 93:

    munus Apolline dignum libris,

    Hor. Ep. 2, 1, 217:

    late loca milite,

    Verg. A. 2, 495:

    naves serpentibus,

    Nep. Hann. 11, 6:

    amphoras plumbo,

    id. ib. 9, 3:

    statuas aëneas pecuniā,

    id. ib. 9, 3:

    horrea messibus,

    Luc. 3, 66:

    complentur moenia et tecta maerentium turbā,

    Tac. A. 3, 1:

    Palatium multitudine et clamoribus complebant,

    id. ib. 14, 61:

    virgultibus et cratibus et corporibus exanimis complere lossas,

    id. ib. 4, 51; cf.

    also: et terrae... stirpium renovatione complentur,

    Cic. N. D. 2, 51, 128.—
    (γ).
    With gen.:

    conviviumque vicinorum cottidie conpleo,

    Cic. Sen. 14, 46:

    cum completus jam mercatorum carcer esset,

    id. Verr. 2, 5, 57, § 147:

    quae causa... ararum conpleverit urbis,

    Lucr. 5, 1162.—
    B.
    Esp.
    1.
    In milit. lang.
    a.
    To make the army, a legion, etc., of a full number, to complete, fill up:

    legiones in itinere,

    Caes. B. C. 1, 25:

    cohortes pro numero militum complet,

    Sall. C. 56, 1; Nep. Milt. 5, 1:

    legione completā per maniplos,

    Sil. 8, 119.—
    b.
    To man, fill with men:

    classem Romanam sociis navalibus,

    Liv. 24, 11, 9:

    naves colonis pastoribusque,

    Caes. B. C. 1, 56; cf.:

    has (naves) sagittariis tormentisque compleverunt,

    id. ib. 2, 4:

    naves bis denas aut plures,

    Verg. A. 11, 327 Serv.—
    2.
    To fill, impregnate:

    alias (mulieres),

    Lucr. 4, 1249; 4, 1275.—
    3.
    Transf., of light, sound, etc. (freq.).
    a.
    To fill with light, maké full:

    ut cuncta suā luce conpleat (sol),

    Cic. Rep. 6, 17, 17:

    mundum suā luce,

    id. N. D. 2, 46, 119:

    terras largā luce,

    id. ib. 2, 19, 43:

    orbem (luna),

    Tib. 2, 4, 18:

    lunae se cornua lumine complent,

    Verg. A. 3, 645:

    quod maria ac terras omnis caelumque rigando Conpleat (sol),

    Lucr. 5, 595.—
    b.
    To fill with sound, cause to resound, etc., to fill, make full:

    omnia clamoribus,

    Lucr. 4, 1014:

    omnia vocibus,

    id. 5, 1065:

    nemus querellis,

    id. 2, 358; cf.:

    nemus timendā voce,

    Hor. Epod. 6, 9:

    aëra tinnitibus et murmure,

    Ov. M. 14, 537:

    atria ululatu,

    id. ib. 5, 153:

    atria fremitu,

    id. ib. 5, 3 et saep.:

    fremitu aequora,

    Prop. 2, 16 (3, 8), 37:

    aures (sonus),

    Cic. Rep. 6, 18, 18; cf. id. Agr. 3, 1, 3:

    caelum clamore,

    Sen. Herc. Oet. 798: aures sermonibus, Claud. Cons. Prob. et Olyb. 31: clamor omnia variis terrentium ac paventium vocibus complet, Liv. 5, 21, 11.—
    c.
    Of odors, etc.:

    omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset,

    Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; cf. Veg. Vet. 1, 17, 3. —
    4.
    Transf., to cover, overwhelm:

    Dianam (i. e. simulacrum) coronis et floribus,

    i. e. to deck, adorn, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77:

    vortentibus Telebois telis conplebantur corpora,

    Plaut. Am. 1, 1, 95.—
    5.
    To fill, sate with food or drink:

    multo cibo et potione,

    Cic. Tusc. 5, 35, 100:

    se flore Liberi,

    Plaut. Cist. 1, 2, 8:

    haec avis scribitur conchis se solere conplere,

    Cic. N. D. 2, 49, 124.—
    II.
    Trop.
    A.
    To supply fully, furnish abundantly:

    exercitum omni copiā,

    Caes. B. C. 2, 25 fin.
    B.
    To fill with any notion, story, desire, humor, passion:

    completi sunt animi auresque vestrae, me... obsistere, etc.,

    Cic. Agr. 3, 1, 3:

    reliquos (milites) bonā spe,

    Caes. B. C. 2, 21:

    aliquem gaudio,

    Cic. Fin. 5, 24, 69:

    taedio,

    Quint. 8, 6, 14:

    animos robore,

    Luc. 5, 412:

    omnia luctu,

    Sall. C. 51, 9:

    omnia terrore,

    Liv. 34, 9, 13:

    cuncta pavore,

    Curt. 3, 13, 10 al. —With gen.:

    aliquem erroris et dementiae,

    Plaut. Am. 1, 2, 9:

    aliquem flagitii et formidinis,

    id. Men. 5, 5, 3.—
    C.
    To make complete or perfect, to finish; of a promise, to fulfil it:

    lustrationem (annuam) menstruo spatio (luna),

    Cic. N. D. 1, 31, 87; cf. Verg. A. 5, 46:

    his rebus completis legiones reduci jussit,

    Caes. B. C. 3, 46 (Dinter, ex conj., comparatis):

    nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem conpleretur,

    Liv. 23, 35, 15:

    studia,

    Gell. 13, 5:

    conplent ea beatissimam vitam,

    Cic. Fin. 5, 24, 71; cf. id. ib. 3, 13, 43; id. Tusc. 5, 16, 47:

    summam promissi,

    id. Verr. 2, 3, 49, § 116:

    rerum humanarum sorte completā,

    Curt. 10, 6, 6 al. —
    2.
    Of time, to finish, complete:

    Gorgias centum et septem conplevit annos,

    Cic. Sen. 5, 13:

    cum VII. et LXX. annos complesset,

    Nep. Att. 21, 1:

    Corvinus centesimum annum complevit,

    Val. Max. 8, 13, 1; Lact. Op. Dei, 4, 3; cf.:

    sua fata,

    Ov. Tr. 4, 10, 77:

    sua tempora,

    id. M. 15, 816:

    quinque saecula vitae suae,

    id. ib. 15, 395:

    materna tempora,

    i. e. the time of pregnancy, id. ib. 3, 312; cf. id. ib. 11, 311:

    semel quadrigis, semel desultore misso, vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat,

    Liv. 44, 9, 4.—Hence, complētus, a, um, P. a.
    * A.
    Prop., filled full, full: alveus Tiberis ruderibus, * Suet. Aug. 30.—
    B.
    Trop., complete, perfect:

    completus et perfectus verborum ambitus,

    Cic. Or. 50, 168.—
    * Comp., Gell. 1, 7, 20.

    Lewis & Short latin dictionary > compleo

  • 13 conpleo

    com-plĕo ( conp-), ēvi, ētum, 2 (contr. forms: complerunt, complerint, complerat, complesse, etc., for compleverunt, etc., very often), v. a. [pleo, whence suppleo, plenus], to fill up, fill full, fill out (class. in prose and poetry).
    I.
    Lit., of material objects.
    A.
    In gen., with acc. of place, vessel, etc., filled.
    (α).
    Alone:

    hostes fossam complent,

    Caes. B. G. 5, 40; Auct. B. Hisp. 16; Tac. H. 2, 25:

    tune aut inane quicquam putes esse, cum ita conpleta et conferta sint omnia, ut, etc.,

    Cic. Ac. 2, 40, 125:

    metu, ne compleantur navigia,

    Liv. 41, 3, 2:

    deducunt socii navis et litora conplent,

    Verg. A. 3, 71:

    conplebant Laidos aedes (amatores),

    Prop. 2, 6, 1:

    corpora quae loca complerent,

    occupy space, Lucr. 1, 522:

    legiones cum loca Camporum complent,

    id. 2, 324:

    milites complent murum,

    Caes. B. G. 7, 27:

    vigiles domum Flavii complevere,

    Tac. H. 3, 69; id. A. 15, 33:

    scrobem ad medium,

    Col. Arb. 4, 5:

    non bene urnam,

    Ov. M. 12, 616:

    vascula,

    Quint. 1, 2, 28:

    paginam,

    to fill out, write full, Cic. Att. 13, 34 fin.:

    speluncas, of the winds,

    Lucr. 6, 197.—
    (β).
    With abl. of material, etc.:

    fossas sarmentis et virgultis,

    Caes. B. G. 3, 18:

    totum prope caelum... humano genere conpletum est,

    Cic. Tusc. 1, 12, 28:

    mundum animorum multitudine,

    id. Div. 2, 58, 119:

    bestiis omnium gentium circum conplere,

    Liv. 44, 9, 4:

    naufragorum trepidatione passim natantium flumen conpleverunt,

    id. 42, 62, 6:

    Hispanias Gallias Italiam monumentis ingentium rerum,

    id. 30, 28, 4:

    quos (gradus) ubi accusator concitatis hominibus complerat,

    Cic. Clu. 34, 93:

    munus Apolline dignum libris,

    Hor. Ep. 2, 1, 217:

    late loca milite,

    Verg. A. 2, 495:

    naves serpentibus,

    Nep. Hann. 11, 6:

    amphoras plumbo,

    id. ib. 9, 3:

    statuas aëneas pecuniā,

    id. ib. 9, 3:

    horrea messibus,

    Luc. 3, 66:

    complentur moenia et tecta maerentium turbā,

    Tac. A. 3, 1:

    Palatium multitudine et clamoribus complebant,

    id. ib. 14, 61:

    virgultibus et cratibus et corporibus exanimis complere lossas,

    id. ib. 4, 51; cf.

    also: et terrae... stirpium renovatione complentur,

    Cic. N. D. 2, 51, 128.—
    (γ).
    With gen.:

    conviviumque vicinorum cottidie conpleo,

    Cic. Sen. 14, 46:

    cum completus jam mercatorum carcer esset,

    id. Verr. 2, 5, 57, § 147:

    quae causa... ararum conpleverit urbis,

    Lucr. 5, 1162.—
    B.
    Esp.
    1.
    In milit. lang.
    a.
    To make the army, a legion, etc., of a full number, to complete, fill up:

    legiones in itinere,

    Caes. B. C. 1, 25:

    cohortes pro numero militum complet,

    Sall. C. 56, 1; Nep. Milt. 5, 1:

    legione completā per maniplos,

    Sil. 8, 119.—
    b.
    To man, fill with men:

    classem Romanam sociis navalibus,

    Liv. 24, 11, 9:

    naves colonis pastoribusque,

    Caes. B. C. 1, 56; cf.:

    has (naves) sagittariis tormentisque compleverunt,

    id. ib. 2, 4:

    naves bis denas aut plures,

    Verg. A. 11, 327 Serv.—
    2.
    To fill, impregnate:

    alias (mulieres),

    Lucr. 4, 1249; 4, 1275.—
    3.
    Transf., of light, sound, etc. (freq.).
    a.
    To fill with light, maké full:

    ut cuncta suā luce conpleat (sol),

    Cic. Rep. 6, 17, 17:

    mundum suā luce,

    id. N. D. 2, 46, 119:

    terras largā luce,

    id. ib. 2, 19, 43:

    orbem (luna),

    Tib. 2, 4, 18:

    lunae se cornua lumine complent,

    Verg. A. 3, 645:

    quod maria ac terras omnis caelumque rigando Conpleat (sol),

    Lucr. 5, 595.—
    b.
    To fill with sound, cause to resound, etc., to fill, make full:

    omnia clamoribus,

    Lucr. 4, 1014:

    omnia vocibus,

    id. 5, 1065:

    nemus querellis,

    id. 2, 358; cf.:

    nemus timendā voce,

    Hor. Epod. 6, 9:

    aëra tinnitibus et murmure,

    Ov. M. 14, 537:

    atria ululatu,

    id. ib. 5, 153:

    atria fremitu,

    id. ib. 5, 3 et saep.:

    fremitu aequora,

    Prop. 2, 16 (3, 8), 37:

    aures (sonus),

    Cic. Rep. 6, 18, 18; cf. id. Agr. 3, 1, 3:

    caelum clamore,

    Sen. Herc. Oet. 798: aures sermonibus, Claud. Cons. Prob. et Olyb. 31: clamor omnia variis terrentium ac paventium vocibus complet, Liv. 5, 21, 11.—
    c.
    Of odors, etc.:

    omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset,

    Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; cf. Veg. Vet. 1, 17, 3. —
    4.
    Transf., to cover, overwhelm:

    Dianam (i. e. simulacrum) coronis et floribus,

    i. e. to deck, adorn, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77:

    vortentibus Telebois telis conplebantur corpora,

    Plaut. Am. 1, 1, 95.—
    5.
    To fill, sate with food or drink:

    multo cibo et potione,

    Cic. Tusc. 5, 35, 100:

    se flore Liberi,

    Plaut. Cist. 1, 2, 8:

    haec avis scribitur conchis se solere conplere,

    Cic. N. D. 2, 49, 124.—
    II.
    Trop.
    A.
    To supply fully, furnish abundantly:

    exercitum omni copiā,

    Caes. B. C. 2, 25 fin.
    B.
    To fill with any notion, story, desire, humor, passion:

    completi sunt animi auresque vestrae, me... obsistere, etc.,

    Cic. Agr. 3, 1, 3:

    reliquos (milites) bonā spe,

    Caes. B. C. 2, 21:

    aliquem gaudio,

    Cic. Fin. 5, 24, 69:

    taedio,

    Quint. 8, 6, 14:

    animos robore,

    Luc. 5, 412:

    omnia luctu,

    Sall. C. 51, 9:

    omnia terrore,

    Liv. 34, 9, 13:

    cuncta pavore,

    Curt. 3, 13, 10 al. —With gen.:

    aliquem erroris et dementiae,

    Plaut. Am. 1, 2, 9:

    aliquem flagitii et formidinis,

    id. Men. 5, 5, 3.—
    C.
    To make complete or perfect, to finish; of a promise, to fulfil it:

    lustrationem (annuam) menstruo spatio (luna),

    Cic. N. D. 1, 31, 87; cf. Verg. A. 5, 46:

    his rebus completis legiones reduci jussit,

    Caes. B. C. 3, 46 (Dinter, ex conj., comparatis):

    nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem conpleretur,

    Liv. 23, 35, 15:

    studia,

    Gell. 13, 5:

    conplent ea beatissimam vitam,

    Cic. Fin. 5, 24, 71; cf. id. ib. 3, 13, 43; id. Tusc. 5, 16, 47:

    summam promissi,

    id. Verr. 2, 3, 49, § 116:

    rerum humanarum sorte completā,

    Curt. 10, 6, 6 al. —
    2.
    Of time, to finish, complete:

    Gorgias centum et septem conplevit annos,

    Cic. Sen. 5, 13:

    cum VII. et LXX. annos complesset,

    Nep. Att. 21, 1:

    Corvinus centesimum annum complevit,

    Val. Max. 8, 13, 1; Lact. Op. Dei, 4, 3; cf.:

    sua fata,

    Ov. Tr. 4, 10, 77:

    sua tempora,

    id. M. 15, 816:

    quinque saecula vitae suae,

    id. ib. 15, 395:

    materna tempora,

    i. e. the time of pregnancy, id. ib. 3, 312; cf. id. ib. 11, 311:

    semel quadrigis, semel desultore misso, vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat,

    Liv. 44, 9, 4.—Hence, complētus, a, um, P. a.
    * A.
    Prop., filled full, full: alveus Tiberis ruderibus, * Suet. Aug. 30.—
    B.
    Trop., complete, perfect:

    completus et perfectus verborum ambitus,

    Cic. Or. 50, 168.—
    * Comp., Gell. 1, 7, 20.

    Lewis & Short latin dictionary > conpleo

  • 14 error

    error, ōris, m. [id.], a wandering.
    I.
    In gen., a wandering, straying or strolling about (rare and mostly poet.).
    A.
    Lit.:

    ad quos Ceres m illo errore venisse dicitur,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 108:

    error ac dissipatio civium (sc. mercatorum),

    id. Rep. 2, 4, 7 Mos. (cf. erratio, I.): navium pars ex errore eodem conferebatur, Auct. B. Afr. 11; cf. Ov. H. 16, 29; id. M. 14, 484; id. Tr. 4, 10, 100; Verg. A. 1, 755; 6, 532 et saep.— Transf., of the motion of atoms, Lucr. 2, 132; of the meanderings of rivers, Ov. M. 1, 582; of the mazes of the labyrinth, id. ib. 8, 161; 167.—
    B.
    Trop., a wavering, uncertainty:

    fluctuat incertis erroribus ardor amantum,

    Lucr. 4, 1077: [p. 658] nec, quid corde nunc consili capere possim, Scio, tantus cum cura meo est error animo, Plaut. Merc. 2, 3, 13; cf. Liv. 9, 15; 45; 27, 47; Ov. F. 5, 362 al.; so, too, with obj. gen.:

    viarum,

    uncertainty, ignorance, Liv. 24, 17; cf.

    veri,

    Tac. H. 2, 72.—
    II.
    In partic., a wandering from the right way, a going astray.
    A.
    Lit. (very seldom):

    reduxit me usque ex errore in viam,

    Plaut. Ps. 2, 3, 2; Curt. 5, 13 fin.
    B.
    Trop., a departing from the truth, an error, mistake, delusion (class.; cf.:

    erratum, vitium, peccatum): erroris ego illos et. dementiae complebo,

    Plaut. Am. 1, 2, 8:

    opinionibus vulgi rapimur in errorem nec vera cernimus,

    Cic. Leg. 2, 17, 43; cf.:

    inducere imperitos in errorem,

    id. Brut. 85, 293; Nep. Hann. 9, 3:

    errore quodam fallimur in disputando,

    Cic. Rep. 3, 35:

    si errorem velis tollere,

    id. ib. 1, 24:

    errorem tollere,

    id. ib. 2, 10; id. Fin. 1, 11, 37:

    deponere,

    id. Phil. 8, 11, 32:

    eripere alicui,

    id. Att. 10, 4, 6:

    demere,

    Hor. Ep. 2, 2, 140 et saep.:

    mentis,

    i. e. distraction, insanity, Cic. Att. 3, 13, 2; cf. Hor. A. P. 454; Verg. G. 3, 513; so poet. of other kinds of mental perturbation, as fear, Ov. F. 3, 555;

    love,

    Verg. E. 8, 41; Ov. Am. 1, 10, 9; cf. ib. 1, 2, 35; id. M. 10, 342: aut aliquis latet error;

    equo ne credite, Teucri,

    some deception, Verg. A. 2, 48; cf. Liv. 22, 1:

    par forma aut aetas errorem agnoscentibus fecerat,

    Tac. A. 4, 63:

    jaculum detulit error in Idam,

    Ov. M. 5, 90.—
    (β).
    Esp., an error in language, a solecism, Quint. 1, 5, 47.—
    (γ).
    Rarely a moral error, fault (cf. erro, I. B. 2.), Ov. Pont. 4, 8, 20; cf. id. ib. 2, 2, 57; 2, 3, 92.—
    (δ).
    Error, personif., = Atê, the inspirer of folly or judicial blindness, Ov. M. 12, 59.

    Lewis & Short latin dictionary > error

См. также в других словарях:

  • BARCA — I. BARCA apud Paulinum Poem. 13. ut mea salubri barca perfugio foret, Puppis superstes obrutae. Abbonem de bello Paris. l. 1. Quamplures numero naves numer ante carentes Exstat, eas moris vulgo barcas nominare. Et l. 2. Barcas per flumina raptant …   Hofmann J. Lexicon universale

  • SOCIETAS Indiae — in Belgio Foederato, duplex, Orientalis et Occidentalis: quae ambae Collegia sunt auctoritate Ordinum ad certos annos instituta, ut bellum et mercaturam, in utraque India, Patriae bono, exerceant. Quod tantô successu hactenus factum, ut duae hae… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MERCURIUS — I. MERCURIUS Iovis et Maiae fil. Graecis Hermes ἀπὸ τοῦ ἑρμηνεύειν. h. e. ab interpretando dictus. Voss. vero Ἑρμῆς vult esse ab Gap desc: Hebrew i. e. sermo, eloquium. Erat enim nuntius Deorum, unde Heratio in Odis l. 1. Od. 10. Superis Deorum… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • STAPULA — vel um, insignis est Mercaturae et Nundinarum locus, convehendis vendendisque mercibus potioribus, puta lanae, panni, vini, corii, plumbi, etc. a Principe designatus, eiusdemque stabilitus privilegiis; und nomen Stapulum, quasi mercium atque… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Armorial des familles nobles et notables de picardie — L Armorial des familles nobles et notables de Picardie recense les armoiries, sous forme de figures et de blasonnements, ainsi que les devises des familles nobles et notables de Picardie qui ont possédé des fiefs en Picardie. Il faut rappeler qu… …   Wikipédia en Français

  • Histoire Du Capitalisme — Pour consulter un article plus général, voir : Capitalisme. La question du commencement de l histoire du capitalisme, de ses origines, a été source de débats sociologiques, économiques et historiques depuis le XIXe siècle. Pour Karl… …   Wikipédia en Français

  • Histoire du capitalisme — Article principal : Capitalisme. Depuis le XIXe siècle, la question du commencement de l histoire du capitalisme, de ses origines, de sa consistance et surtout de son évolution est la source de débats sociologiques, économiques et… …   Wikipédia en Français

  • BOURSE — Bien que le terme générique de Bourse puisse désigner tout marché public organisé où se négocient toutes sortes de produits ou de services – il existe des Bourses du commerce, des marchandises ou du travail –, l’expression a pris peu à peu la… …   Encyclopédie Universelle

  • PAPIER — Depuis son apparition au XIIe siècle dans le monde occidental, le papier est intuitivement associé à l’écriture, à la transmission et à la diffusion de la pensée. Demeuré rare et cher pendant sept siècles, c’est à dire aussi longtemps qu’il est… …   Encyclopédie Universelle

  • Copenhague — Pour les articles homonymes, voir Copenhague (homonymie). 55°41′24″N 12°35′9.6″E / …   Wikipédia en Français

  • Histoire De Florence — Pour consulter un article plus général, voir : Florence. Florence – Sainte Réparate : détail de la façade du dôme Florence a été fondée pendant l époque romaine, en 59 av. J. C., près du fleuve Arno. Elle n a été qu une simple bou …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»